മമ്മൂട്ടി അവളെ വാത്സല്യംകൊണ്ട് മാമൂട്ടി, അന്നേരം ദൂരെ ഏഴാമത്തെ അദ്ഭുതം പിറന്നു

പ്രായത്തിൽ എഴുപതുകളുടെ രണ്ടാംപാതിയിലാണ് മമ്മൂട്ടി. മികച്ച നടനുള്ള ഏഴാമത്തെ സംസ്ഥാനപുരസ്കാരം തേടിവരുന്നതിന് തൊട്ടുമുമ്പ് മമ്മൂട്ടി അഭിനയിച്ചത് ഒരു ഏഴുവയസ്സുകാരിക്കൊപ്പമാണ്. പാലക്കാട്ട് യാക്കരയിൽ നിന്നുള്ള വേദിക. മലയാളസിനിമയിലെ ഏറ്റവും ഒടുവിലത്തെ തലമുറയുടെ പ്രതീകമെന്നോണം അദ്ദേ​ഹം അവളെ ഒക്കത്തെടുത്ത് ക്യാമറയ്ക്ക് മുന്നിൽ നിന്നു. ഏഴിൽ നിന്ന് എഴുപതിലേക്കുള്ള ദൂരങ്ങളൊക്കെയും അവിടെ മാഞ്ഞു. സത്യനൊപ്പം, ഒരു തോണിയിൽ തുഴഞ്ഞുതുടങ്ങിയ അഭിനയയാത്ര ഇങ്ങനെ പലതലമുറകളെയും വഹിച്ച്, അം​ഗീകാരങ്ങളുടെയും ആർപ്പുവിളികളുടെയും ആഘോഷങ്ങളുടെയും അനേകമനേകം കടവുകളിലൂടെ, ഏറ്റവുമൊടുവിൽ അപ്രതീക്ഷിതമായെത്തിയൊരു തിരതള്ളലിനെയും വിജയകരമായി താണ്ടി, പുതിയ തീരം തേടുകയാണ്. മനുഷ്യജീവിതത്തിലെ എല്ലാ വികാരങ്ങളുടെയും ജലരാശികളിലൂടെ തിരതാണ്ടുന്നൊരു നൗക. അതിന്റെ കൊടിപ്പടം എന്നും പുതിയ ആകാശങ്ങൾ അന്വേഷിച്ചുകൊണ്ടേയിരിക്കുന്നു. കീഴടങ്ങാൻ ഇനിയുമെത്ര ഭൂഖണ്ഡങ്ങൾ...!

മീഡിയ അക്കാദമി എന്നുപേരുമാറ്റിയ കേരള പ്രസ് അക്കാദമിയിലെ ഓഡിറ്റോറിയത്തിലെ സെറ്റ്. മമ്മൂട്ടിക്കരികെ വേദികയ്ക്കൊപ്പം അർജുൻ അശോകനും റോഷൻ മാത്യുവുമുണ്ട്. ബാല്യവും യൗവനവും നിത്യയൗവനത്തിന് ചുറ്റും, സൂര്യനുചുറ്റും പലതരം നക്ഷത്രങ്ങളെന്നപോലെ. ഉച്ചയോടടുക്കുന്നു. മമ്മൂട്ടിയിപ്പോൾ പുതുക്കിപ്പണിതൊരു മൾട്ടിപ്ലക്സ് തിയേറ്റർ പോലെയാണ്. പണ്ടത്തേക്കാൾ അധികമായി അതിലേക്ക് 'കാണികൾ' ഒഴുകിവരുന്നു. ഒരുനോക്ക് കാണാൻ വേണ്ടി മാത്രം. പലതരത്തിൽ പെട്ട മനുഷ്യർക്കുനടുവിൽ മലയാളസിനിമയിലെ മഹാമനുഷ്യൻ മുമ്പത്തേക്കാളേറെ സ്നേഹവായ്പ് അനുഭവിപ്പിക്കുന്നു.

'ശിവന് ജടയും തൃക്കണ്ണും താണ്ഡവവുമെന്നപോലെ മമ്മൂട്ടിക്കൊപ്പം പൊതുവേ ചേർക്കപ്പെട്ട ചില രൂപവിശേഷങ്ങളുണ്ട്. ജാഡയും മുൻകോപവും എടുത്തുചാട്ടവും. മൂന്നുകൊടുമുടികൾ ചേരുന്നൊരു കൈലാസം.'-മമ്മൂട്ടിയെക്കുറിച്ച് പണ്ടൊരു കുറിപ്പിൽ എഴുതിയ വാചകങ്ങളാണ്. പക്ഷേ ഇന്നലെ പ്രസ് അക്കാദമിയിൽ കണ്ട മമ്മൂട്ടി എഴുപതിൽ നിന്ന് ഏഴുവയസ്സിലേക്ക് അനായാസം ഊർന്നിറങ്ങുന്നു;ഒരു ചിൽഡ്രൻസ് പാർക്കിലെ കളിയുപകരണത്തിലെന്നപോലെ. ഇപ്പോഴത്തെ മമ്മൂട്ടി ചെമ്പ് എന്ന നാടിനെപ്പോലെ അതീവശാന്തമായൊരു കായൽദേശമാണ്. തണുപ്പും,തലോടലും നിറയുന്ന ഓളക്കൈകൾ പോലെയാണ് മമ്മൂട്ടിയുടെ ഇപ്പോഴത്തെ ശരീരഭാഷ.

ഉച്ചയോടടുക്കുന്നു. മമ്മൂട്ടിക്കാണ് സംസ്ഥാന അവാർഡ് എന്നറിഞ്ഞ് ചാനൽ വാഹനങ്ങൾ അക്കാദമി​ഗേറ്റിനരികെ പാർക്ക് ചെയ്തുതുടങ്ങുന്നുണ്ട്. വേദികയ്ക്കൊപ്പമുള്ള രം​ഗം ചിത്രീകരിച്ച ശേഷം മമ്മൂട്ടി ഇടുങ്ങിയ ഇടനാഴിയിലെ ഒരു കസേരയിൽ വന്നിരുന്നു. അരികെയിരിക്കാൻ പറഞ്ഞു. 'എങ്ങനെ പോകുന്നു പപ്പപ്പ..?' ആ ഓളക്കൈ വന്ന് തൊടുകയാണ്. വിശേഷങ്ങൾ പങ്കുവെച്ചിരിക്കെ 'അവാർഡ് പ്രഖ്യാപിക്കാൻ സമയമായി,ചാനലുകളെല്ലാം പുറത്തുണ്ട്' എന്ന് പറഞ്ഞപ്പോൾ മമ്മൂട്ടിയുടെ ചുണ്ടിൽ തീർത്തും നിസം​ഗമായൊരു ചിരി. എന്നോ താൻ കീഴടക്കിക്കഴിഞ്ഞ ഒരു സാമ്രാജ്യം വീണ്ടും തളികയിൽവെച്ച് മുന്നിലേക്ക് നീട്ടുമ്പോഴുള്ള ചക്രവർത്തിയുടെ അതേ ചിരി.

ഇങ്ങനെതന്നെയായിരുന്നു രണ്ടുവർഷം മുമ്പ് ഒരു ജൂലായ് ദിനത്തിലും മമ്മൂട്ടി. അന്നും സംസ്ഥാനഅവാർഡ് പ്രഖ്യാപനദിവസമായിരുന്നു. നെടുമ്പാശ്ശേരി ​ഗോൾഫ് ക്ലബ്ബിൽ 'ബസൂക്ക' എന്ന സിനിമയുടെ ചിത്രീകരണം. അന്നൊരു വെള്ളിയാഴ്ചയായിരുന്നു. മൂന്നുമണിനേരം. പുൽത്തകിടിയിലേക്ക് കഥാപാത്രമായി നടന്നുപോയ മമ്മൂട്ടി തിരിച്ചുവന്നത് കേരളത്തിലെ മികച്ചനടനായിട്ടാണ്. ഉച്ചമയക്കനേരത്ത്,വൈകുന്നേരവെയിൽ നിമിഷനേരത്തേക്കൊന്ന് കണ്ണുമയങ്ങിയുണർന്നപ്പോൾ സംഭവിച്ച വേഷപ്പകർച്ച. നൻപകലിലെത്തിയ നല്ലവാർത്തയിൽ ആഹ്ലാദമേതുമില്ലാതെ, കാത്തുനിന്ന ചാനൽക്യാമറകളോട് ഒന്നും മിണ്ടാതെ മമ്മൂട്ടി കാറിൽകയറിപ്പോയി.

ഇപ്പോഴിതാ ഒരു തനിയാവർത്തനം. അരികെ മമ്മൂട്ടി. അദ്ദേഹത്തിനരികെ സംസ്ഥാന അവാർഡ്. നെടുമ്പാശ്ശേരിയിലെ സംഭവം ഓർമിപ്പിച്ചപ്പോൾ മമ്മൂട്ടി പറഞ്ഞു: 'നേരാ....നമ്മളന്ന് ഒന്നും പറയാതെ പോയല്ലേ...'ഏഴാമത്തെ പേജിൽ ഏറ്റവും മുകളിലായി മമ്മൂട്ടി എന്ന പേരുള്ള പുരസ്കാരപ്പട്ടിക അപ്പോൾ മന്ത്രി സജി ചെറിയാന്റെ കൈകളിലെത്തിക്കാണണം. അതുമായി മന്ത്രി രാമനിലയത്തിലെ മുറിയിലേക്ക് നടക്കുകയുമായിരിക്കാം. പക്ഷേ ആ നേരം ഇവിടെയിതാ കൊച്ചിയിലെ ഒരു ഷൂട്ടിങ് സ്ഥലത്തിരുന്ന് മമ്മൂട്ടി ഏഴുവയസ്സുള്ള 'സഹതാര'ത്തിന്റെ മുടിയിൽ തലോടുകയാണ്,അവളുമായി കുഞ്ഞുവർത്തമാനം പറയുകയാണ്.

വളക്കടകളിൽ മുമ്പ് കിട്ടുമായിരുന്ന സ്വർണമുടിയുള്ള പാവക്കുട്ടികളുടെ ഛായയായിരുന്നു വേദികയ്ക്ക്. ഞങ്ങൾ സംസാരിച്ചിരിക്കെയാണ് അവൾ ഓടി മമ്മൂട്ടിയുടെ അരികിലേക്ക് വന്നത്. അദ്ദേഹമവളെ അപ്പോൾ കാലുകൾക്കുള്ളിലെ സ്നേഹക്കൂട്ടിലടച്ചു. പിന്നിൽ അതിനുള്ളിൽനിന്നുകൊണ്ടായി വേദികയുടെ കൊഞ്ചൽ. 'സീ കേരളം പരിപാടിയുടെ ​ഗസ്റ്റ് ആയി വന്നത് ഓർമയുണ്ടോ' എന്നാണ് ചോദ്യം. 'ഞാനായിരുന്നു അന്ന് ബെസ്റ്റ് ആക്ടർ' എന്നുതുടങ്ങി ആ പാവക്കുട്ടി വാതോരാതെ പായാരം പറയുകയാണ്. മമ്മൂട്ടിക്ക് അവൾ പറയുന്നതെന്തെന്ന് മനസ്സിലാകുന്നില്ല. 'അങ്ങനെയൊരു പരിപാടിക്ക് ഞാൻ വന്നിട്ടില്ലെ'ന്ന് പറയുമ്പോൾ ഏഴുവയസ്സുകാരനപ്പോലെയാണ് മമ്മൂട്ടി. അടുത്തുള്ളവരോട് അവൾ പറയുന്നതെന്താണെന്ന് ചോദിക്കുന്നു. 'സീ കേരളം' എന്ന് അവർ പറഞ്ഞപ്പോഴാണ് അദ്ദേഹത്തിന് കാര്യം മനസ്സിലായത്...'ഓ സീ കേരളം....ഞാൻ സീ..കെ...എൽ..എം എന്നല്ലേ കേട്ടത്...അതെന്താ സം​ഗതി എന്ന് ആലോചിക്കുകയായിരുന്നു....'

മമ്മൂട്ടി പിന്നെയവളെ വാത്സല്യം കൊണ്ട് മാമൂട്ടി. ദുൽഖറിന്റെ മകൾ മറിയത്തെ ഓർത്തുകാണണം ഒരുനിമിഷം അദ്ദേഹമപ്പോൾ. അവളുടെ മുടി മാടിയൊതുക്കിക്കൊടുക്കുന്നതുകണ്ടപ്പോൾ 'അമര'ത്തിലെ അച്ചൂട്ടിയെയാണ് ഞാനോർത്തത്. സ്കൂളിൽനിന്ന് പൂച്ചെട്ടിയുമായി ഓടിവന്ന മകളുടെ നെറ്റിയിലെ വിയർപ്പ് തോളിലെ മുഷിഞ്ഞതോർത്തുകൊണ്ട് ഒപ്പിയെടുക്കുന്ന അച്ഛൻ. 'വാത്സല്യം' വെറുമൊരു മമ്മൂട്ടിച്ചിത്രത്തിന്റെ പേരല്ല. അതിനെ അദ്ദേഹം ജീവിതത്തിൽ നിറയ്ക്കുന്ന നേരങ്ങൾ അതിമനോഹരമായ കാഴ്ചയാണ്. രാമനിലയത്തിലപ്പോൾ സംസ്ഥാന അവാർഡ് പ്രഖ്യാപനം തുടങ്ങിയിരുന്നു. 'ചത്താപച്ച'യിലെ അതിഥിതാരത്തിന്റെ ചമയങ്ങളഴിച്ചുവച്ച് മമ്മൂട്ടി അന്നേരം വീട്ടിലേക്ക് പോയി.

രണ്ടുവർഷം മുമ്പുതന്നെ മറ്റൊരു വൈകുന്നേരം. അന്നൊരു ബുധനാഴ്ചയായിരുന്നു. പലതവണ അകന്നുപോയ പദ്മഭൂഷൺ അക്കുറി മമ്മൂട്ടിയെത്തേടിയെത്തിയേക്കുമെന്ന വാർത്ത രാവിലെ മുതൽ പരന്നുകേട്ടു. ഇതറിഞ്ഞ് മമ്മൂട്ടിയോട് ചോദിച്ചപ്പോൾ അല്പം മുമ്പ് കണ്ടതുപോലൊരു നിസം​ഗമായ ചിരിയായിരുന്നു മറുപടി. എന്നിട്ട് എപ്പോഴത്തെയും പോലെ ആകാംക്ഷയൊന്നും പ്രകടിപ്പിക്കാതെ വൈകീട്ട് അഞ്ചുമണിയോടെ മലയാറ്റൂർ കാട്ടിലെ ലൊക്കേഷനിലേക്ക് യാത്രയായി. ഇപ്പോഴിതാ മമ്മൂട്ടി അതേപോലെ പുരസ്കാരത്തെ അതിന്റെ വഴിക്ക് വിട്ട് തന്റെ വഴിയിലൂടെ യാത്രപോകുന്നു.

ഒടുവിൽ അവാർഡ് വിവരമറിഞ്ഞപ്പോൾ സെറ്റിൽ കൈയടികൾ. ലാലേഷും അഭിജിത്തും സലാമും രജീഷുമെല്ലാം തങ്ങളുടെ നാഥന് കിട്ടിയ നേട്ടത്തിൽ സന്തോഷിച്ചു. 'ഭ്രമയു​ഗ'ത്തിന്റെ സെറ്റിൽ മമ്മൂട്ടിയെ കാണാൻ പോയ ദിവസം മനസ്സിലേക്ക് വന്നു. ചാത്തന്റെ മനയുടെ അകത്തളമായി മാറിയ പത്തടിപ്പാലത്തെ ഒരു ​ഗോഡൗൺ. നേരിട്ടുള്ള കാഴ്ചയിൽപോലും അമ്പരപ്പിച്ചു ആ ഭ്രമരൂപം. സെറ്റിൽനിന്ന് കാരവനിലേക്ക് നാലഞ്ച് അടി ദൂരമുണ്ട്. കോസ്റ്റ്യൂമിൽ അദ്ദേഹം അതിലേക്ക് നടന്നുകയറുന്നതും കാത്ത് തൊട്ടുപ്പുറത്തെ മതിലിനു മുകളി‍ൽ മൊബൈൽക്യാമറകൾ തക്കംപാർത്തുനില്പുണ്ടായിരുന്നു. ഒരുകുട വന്ന് മമ്മൂട്ടിയെ മറച്ചു. അന്ന് ഒളിപ്പിച്ചുവച്ച രൂപം പിന്നെ കറുപ്പിലും വെളുപ്പിലും ലോകത്തെ പേടിപ്പിച്ചു,ഭ്രമിപ്പിച്ചു.

അവാർഡ് വാർത്തയ്ക്കൊപ്പം എളങ്കുളത്തെ വീട്ടിലേക്ക് കയറിപ്പോയ മമ്മൂട്ടി മാധ്യമപ്രവർത്തകരെ കണ്ട് തിരികെവന്നു. വൈക്കംകായൽ പോലെ ശാന്തനായിരുന്നു അദ്ദേഹം. ആഹ്ലാദത്തിന്റെ തടംതല്ലിയൊഴുക്കില്ല. വാക്കുകൾക്ക് വല്ലാത്ത സ്വച്ഛത. എങ്കിലും അതിനുണ്ടായിരുന്നു തെളിമയും തണുപ്പും. നാല്പതുവയസുപോലുമെത്താത്ത രണ്ട് ചെറുപ്പക്കാരുടെ അഭിനയആവേ​ഗത്തെ നാലുപതിറ്റാണ്ടിന്റെ അഭിനേവേശം കൊണ്ട് ഓടിത്തോല്പിച്ചുവെന്ന് നമ്മൾ പറയുമ്പോൾ മമ്മൂട്ടി അതിനെ തിരുത്തുന്നു: 'ഇത് അതിന് ഓട്ടമത്സരമൊന്നുമല്ലല്ലോ...'പുതുതലമുറയാണ് അവാർഡെല്ലാം കൊണ്ടുപോയിരിക്കുന്നതെന്ന ചോദ്യം കേൾക്കുമ്പോൾ 'ഞാനെന്താ പഴയതാണോ...ഞാനും ഈ തലമുറയിൽ പെട്ടയാളല്ലേ' എന്ന് തിരിച്ചുചോദിക്കുന്നു. രണ്ടുവർഷംമുമ്പ് നെടുമ്പാശ്ശേരിയിൽ മാധ്യമങ്ങൾക്ക് മുഖം കൊടുക്കാതിരുന്ന മമ്മൂട്ടിയല്ല, ഇന്നലെ കണ്ട മമ്മൂട്ടിയാണ് ഇന്നത്തെ മമ്മൂട്ടി.

ആ തിങ്കളാഴ്ച വൈകുന്നേരം അവാർഡിന്റെ ആലസ്യത്തിൽ, വീടിന്റെ അകത്തളത്തിൽ, കടുപ്പം കുറഞ്ഞ കട്ടൻചായയ്ക്കൊപ്പം ആശംസകൾ മൊത്തിക്കുടിച്ചിരിക്കാമായിരുന്നു മമ്മൂട്ടിക്ക്. പക്ഷേ ഈ മനുഷ്യന് അഭിനയമാണ് ഏറ്റവും വലിയ പാനീയം. അതിന്റെ ആസ്വാദ്യത ഓരോ നിമിഷവും നുണയുന്നതിനപ്പുറം മറ്റൊരു ആനന്ദമില്ല. ആ യാത്രയിൽ വന്നുചേരുന്നതിനെയെല്ലാം നിസം​ഗമായി കണ്ട് മമ്മൂട്ടി വീണ്ടും അഭിനയത്തെ കൊതിയോടെ സമീപിക്കുന്നു. അതുകൊണ്ടാണ് അവാർഡ് ദിനത്തിൽ കാക്കനാടിനപ്പുറമുള്ള നവോദയ സ്റ്റുഡിയോയിലേക്ക് ഒറ്റഷോട്ടിനുവേണ്ടി മാത്രമായി അദ്ദേഹം സന്ധ്യയിൽ വന്നുചേർന്നത്. പക്ഷേ ഏഴാമത്തെ ഭൂഖണ്ഡവും കീഴടക്കിയ അശ്വമേധത്തെ ആദരിക്കാൻ അവിടെ ജിജോ പുന്നൂസ് കാത്തുനില്പുണ്ടായിരുന്നു. ആദ്യമായി 70 എം.എം വിശാലതയിൽ മമ്മൂട്ടിയെ മലയാളിക്ക് കാണിച്ചുകൊടുത്ത സംവിധായകൻ. കോലത്തിരി നാട്ടിലെ കമ്മാരനായി ജിജോയുടെ ക്യാമറയെ അഭിമുഖീകരിച്ച മമ്മൂട്ടി സംസ്ഥാന അവാർഡ് ജേതാവിന്റെ സാന്ധ്യവെളിച്ചവുമായി നവോദയയിലേക്ക് വന്നുകയറുമ്പോൾ കാലം കുളമ്പടിച്ചു,ഒരു 'പടയോട്ടം' പൂർണമാകുന്നു.

ഓടക്കുഴലും ​ഗഞ്ചിറയും ചേർന്നുള്ള പശ്ചാത്തലസം​ഗീതമായിരുന്നു മമ്മൂട്ടിക്കായി ജിജോ ഒരുക്കിവെച്ചിരുന്നത്. അതിന്റെ ഭം​ഗിയിൽ കസവുഷാളിന്റെയും പ്രശംസാവചനങ്ങളുടെയും രൂപത്തിൽ വന്നുപൊതിഞ്ഞ സ്നേഹാശ്ലേഷങ്ങളെ മമ്മൂട്ടി ചിരികൊണ്ട് പ്രത്യഭിവാദ്യം ചെയ്തു. പിന്നെ സെറ്റിലെ എല്ലാവരും ചേർന്നുള്ള കേക്കുമുറിക്കൽ. നവോദയ സമ്മാനിച്ച മാമാട്ടിക്കുട്ടിയമ്മയെപ്പോലെ അവിടെയുമുണ്ടായിരുന്നു വേദിക. അവളും കൂടി ചേർന്നാണ് കേക്കുമുറിച്ചത്. ഇരുൾവീണുകിടക്കുന്ന ആ സ്റ്റുഡിയോ മുറ്റത്തെ മരച്ചില്ലകളിലേക്ക് ചിറകടികൾപോലെ കൈയടികൾ ചേക്കേറി.

സ്റ്റുഡിയോ ഫ്ളോറിലെ ചതുരത്തിൽ അർജുൻ അശോകനും റോഷൻമാത്യുവിനും ഇഷാൻ ഷൗക്കത്തിനുമൊപ്പം മമ്മൂട്ടി. ഇന്നലത്തെ ദിനത്തിന്റെ ഏറ്റവും പ്രതീകാത്മകമായ ദൃശ്യം. ഏറ്റവും പുതിയ നായകർക്കൊപ്പം നായകരുടെ നായകൻ. രാജാക്കന്മാരുടെ രാജാവ്. താരങ്ങളുടെ താരം. മലയാളത്തിന്റെ മമ്മൂട്ടി.

ഷോട്ടിന് തയ്യാറായി നില്കുമ്പോൾ അദ്ദേഹം വിരലുകൊണ്ട് ആരെയോ തോണ്ടി വിളിക്കുംപോലെയുള്ള ആം​ഗ്യം കാണിച്ചു. ആൾക്കൂട്ടത്തിനിടയിലെവിടെയോ നില്കുന്ന നടൻ വിശാഖ് നായരെ കണ്ടെത്തിയതിന്റെ സൂചനയാണ്. വിശാഖ് ഓടിച്ചെന്നപ്പോൾ മമ്മൂട്ടി ചോദിച്ചു: 'എന്നെ അറിയുമോ...?' ഏതിരുട്ടിലും പുതുകാല മുഖങ്ങളെ തിരിച്ചറിയാനുള്ള ഈ ശേഷി കൂടിയാണ് മമ്മൂട്ടിയെ മറ്റുള്ളവരിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തനാക്കുന്നത്. റോഷനും അർജുനും മത്സരിച്ച് പുഷ് അപ് എടുക്കുന്നതുകണ്ട് കളിയായി അദ്ദേഹം കാലുയർത്തി അവരിലൊരാളുടെ ശരീരത്തിന് മീതേ പിടിച്ചു. ഷോട്ട് റെഡിയെന്ന് പറഞ്ഞതും മമ്മൂട്ടി വെറും നടൻമാത്രമായി. പറയേണ്ട ഡയലോ​ഗ് ഉരുവിട്ട് നോക്കുന്ന ഈ മനുഷ്യനാണ് ഏതാനും മണിക്കൂർ മുമ്പ് കേരളത്തിലെ മികച്ചനടനായി തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടത്. നിമിഷനേരം കൊണ്ട് ഷോട്ട് കഴിഞ്ഞു. എല്ലാവരും മമ്മൂട്ടിക്കൊപ്പം ഫോട്ടോയെടുക്കാൻ തിരക്കുകൂട്ടുന്നു. വേദിക കാൽതൊട്ടുതൊഴുതപ്പോൾ തിരിച്ച് അവളുടെ കാൽതൊട്ടുതൊഴും പോലെ കാണിക്കുകയാണ് ആ പകലിൽ ഏഴാമത്തെ അദ്ഭുതം സൃഷ്ടിച്ചയാൾ.

കാറിലേക്ക് കയറുമ്പോൾ രാത്രിയായി. ഈ സന്ദർഭത്തിനും കൂടി ചേരുന്ന വാചകമായിരുന്നു വീടിനുമുന്നിൽ നിന്നുകൊണ്ട് സായാഹ്നത്തിൽ മുമ്പ് മമ്മൂട്ടി പറഞ്ഞത്: 'ഇതൊരു യാത്രയല്ലേ...കൂടെ നടക്കാൻ ഒത്തിരിപ്പേർ ഉണ്ടാകുകയില്ലേ...അവരും നമ്മളെ ഒപ്പം കൂട്ടുകയല്ലേ...'